UŞAK-TAŞYARAN VADİSİ-OLUŞUMU
ALP ARSLAN DUR (UŞAK YEREL TARİH ARAŞTIRMALARI)
Taşyaran vadisi; Uşak ili sınırları içerisinde ve Uşak şehrinin 45 km batısında bulunuyor. Nasıl giderim derseniz Uşak-İzmir karayolu 45’nci kilometresinde, karayolunun 500 m. kadar güneyinde, Gediz nehri üzerinde bulunan Tarihi köprüden sonra ulaşabilirsiniz. Taşyaran vadisi, Gediz nehrine dökülen ve kaynağını Eşme ilçesinden alan Hamam Çayının aşağı mecrası üzerinde oluşmuş bir görsel cennet. Teknik açıdan başka bir adres isterseniz Hamamdere köyüne 2 km uzaklıkta olan, 1/25000 ölçekli Uşak K21-c3 paftasında kalan Taşyaran, 480-490 m yükseklikte yer alıyor. Koordinatları ise 38,37,33 Kuzey ve 28,56,59 Doğu.
Peki nasıl oluşmuş ?
Eşme ilçesinde İsalar köyü yakınlarından Kurbağalı Dere, Bekişli Köyü yakınlarında Değirmendere, Küçük İlyaslı köyü çevresinden Sazak Dere ve Geçemek Derelerini alarak Cemal Çavuş köyü civarında Çörüş deresini de bünyesine katan akarsu, Hamam Çayı adını alır ve kuzeybatıya yönelerek Gediz nehrine dökülür.
Hamam Çayı, Eşme ilçesinin Gediz nehrine dökülen en büyük akarsuyudur. 35 km uzunluğa sahip bu akarsuyun aşağı kesimi hariç tamamına yakını Eşme ilçesinde akmaktadır. En fazla akış İlkbahar mevsiminde gerçekleşmekte ve kış mevsimi ikinci sırayı almaktadır. Yaz ve sonbahar mevsimlerinde dereler çoğu zaman kurumaktadır.
Uşak Üniversitesi Öğr.Üyesi Doç. Dr.Hasan KARA, Taşyaran Vadisinin jeolojik yapısını incelemiş ve şöyle diyor;
“Hamam Çayı, Gediz nehrine yaklaştığı yerde karşısına çıkan Alt Paleozoik dönemine ait Metagranit Gözlü Gnays gibi Menderes masifinin doğu kanadını oluşturan temel arazi içerisinden geçerek kendisine küçük bir boğaz açmıştır. Taşyaran vadisi adı verilen boğaz vadi oluşumu da bu temel arazi üzerinde meydana gelmiştir. Sahanın stratigrafik özelliklerine bakıldığında en yaşlı kayaçlar Paleozoik’in muhtelif dönemlerine ait metamorfizma geçirmiş birimlerdir. Bu kayaçlar üzerine Miyosen yaşlı birimler diskordan olarak gelmektedir. yosen birimlerini ise, değişik boyutlardaki parçaların oluşturduğu konglomeralar, kumtaşları ve yer yer de kil taşları oluşturur. Miyosen örtü birimlerinin üzerinde Pliyosen yaşlı konglomeralar, kumtaşları ve çeşitli gölsel kireçtaşları, marn ve kil taşları sıralanmaktadır.
Taşyaran vadisindeki ilginç yeryüzü şekillerinin oluştuğu kesimde muhtemelen Neojen döneminde oluşmuş Neojen gölü sahayı kaplamaktaydı. Geç Miyosen-Erken Pliyosen döneminin alüvyal ve gölsel istifleri karasal Neojen tortullaşmasının son evresini yansıtmaktadır. III. zaman boyunca Batı Anadolu dikey tektonik hareketlerden etkilenmiş, havzalar oluşmuş ve bunların bir kısmı göllerle kaplanmıştır.
Çevrede yer alan yüksek sahalardan taşınan karbonatlı ve killi materyaller, havza tabanındaki bu çukur sahalardaki göllerde toplanmışlardır. Kuaterner döneminde Büyük Menderes grabeninin alçalması ile akarsu erozyonu yeniden şiddetlenerek vadilerde tekrar derinleşmeler olmuş, yarılmalar ve taraçalar meydana gelmiştir
Ege denizinin bulunduğu aşağı kesimde meydana gelen tektonik çökmeler ve Anadolu içlerindeki Epirojenik yükselmelere bağlı olarak Taşyaran kesiminde akarsu Paleozoik yaşlı metamorfik kayaçlardan oluşan temele saplanarak burada eğim kırıklıkları meydana gelmiş ve şelaleler oluşmuştur. Bu şelalelerden dökülen sular, temeldeki metamorfik kayaçları adeta bir testere gibi kesmiş ve dantel gibi işlemiştir. Suların aktığı yerlerde oluklar ve aşağı döküldüğü yerlerde dev kazanları meydana gelmiştir.
Akarsu geriye doğru aşındırma yaptıkça bu şekillerin bir bölümünde kopmalar ve göçmeler meydana gelirken, gerilemeye bağlı olarak yeni dev kazanları ve helezon görünümlü akış yatakları meydana gelmiştir. Bu süreç ilerledikçe, akarsu temele gömülerek ilk oluşan şekiller yüksekte adeta asılı şekilde kalmışlardır. Böylece küçük bir mevsimlik dere olan Hamam Çayı, zamanla karşısına çıkan Paleozoik yaşlı eski metamorfik temeli oluşturan kayaçları 50 metre kadar derinlikte ve 200 metre uzunlukta parçalayarak muhteşem görünümlü boğaz bir vadi oluşturmuştur.”
Taşyaran Vadisi güzel ülkemizde bulunun yüzlerce jeolojik mücevherlerimiz içerisinde bir inci gibi duruyor. Yüz binlerce yıl suyun nakış nakış işlediği kayalarda oluşan şekiller bir ressamın uzun yıllar süren bir çalışması gibi.
O ressam ki adına “Doğa Ana” diyorlar…
