YAZAN: ÖMER AŞÇI / YEREL TARİH ARAŞTIRMALARI
Antik dönemden bir hikaye;
LİDYA KRALI KARUN: DÜNYANIN EN MUTLU KİŞİSİ KİM?
Bir gün, Atina’dan Lidya ülkesine gelen bilge Solon, Kral Karun’a misafir olur.
Karun ona göz kamaştırıcı hazinesini ve halkının üzerindeki otoritesini gösterdikten sonra “Dünyanın en mutlu kişisi kim?” diye sorar…
Krezüs’ün iki oğlu vardı. Birincisi her bakımdan mükemmel bir insan olduğu halde konuşamıyordu. Bu sebeple ileride kral olamayacaktı. İkinci oğul Atis (Atiyo) bu durumda müstakbel tek veliahttı. Bu sebeple Krezüs Atis’in üzerine titriyor, onu her tehlikeden uzak tutuyordu.
Lidya kralı Krezüs’ün sarayında bir konuk vardı. Bu konuk meşhur bilge filozof Solon’du. Solon doğru sözlü ve cesurdu. Onun nazarında Kral da köle de birdi. Sözünü sakınmazdı.
Yemekten sonra Krezüs; misafiri Salon ile konuşmaktadır:
Krezüs:- Atinalı, bilgeliğinin ününü çok duyduk. Söyle bana, mutlulukta en ileride kimi tanıdın?
Krezüs cevap olarak kendi adını duyacağından emindir. Çünkü servet, şöhret, güç, saadet.. Her şey elindedir.
Solon:- Atinalı Tellos’u tanıdım.
Krezüs:- Tellos’ta ne özellikler vardı ki?
Solon :- Zengin bir ülkede yaşıyordu. Güzel ve erdemli çocukları vardı. Tellos vatanı için savaşırken öldü ve bu sebeple kahraman oldu.
Krezüs çok içerlemişti. Bu filozof gerçekten saygısızlık ediyordu. Belki mutlulukta ikinci kişi olarak beni söyler, diye düşündü.
Krezüs :- Tollos’tan sonra kim gelir?
Solon:- Adinalı Kleibos ve Biton gelir. Argos soyundandırlar. Namuslu, güçlü ve fedakardılar. Heykelleri yapıldı, unutulmadılar.
Krezüs öfkelendi, kendisine hiç sıra gelmiyordu…
-Benim mutluluğumu hiçe sayıyorsun! Basit insanları sıraya koyuyorsun.
-Ey kral! İnsan için talih ve talihsizlik vardır. Nice zenginler vardır ki, fakirlerden daha mutsuzdur. Tamamlanmamış bir ömür için bir şey diyemem. Çünkü ömrünün sonunun nasıl tamamlanacağını bilmiyorum. Ölmeden önce dilini tut, her şeyin sonuna bakmalıdır. Tanrı çok insana mutluluğu yem olarak sunar, sonra da çeker elinden alır.
Krezüs bu sözlerden hoşlanmadı ve Salon’u kovdu. O gece bir rüya gördü. Rüyasında oğlu Atis ucu demirli bir kargıyla vuruluyordu. Uyandı ve rüyasından korktu. Saraydaki her türlü silahı toplatıp depolara yığdırdı. Oğluna bir zarar gelmesin istiyordu. Lidya ordularının komutanı olan Atis’i hemen nişanladı, düğün hazırlıklarına başladı.Tam bu sırada saraya bir genç geldi. Frigyalı Kral 4. Midas’ın oğlu Adrastos’tu bu genç.
Adrastos istemeyerek kardeşini öldürmüştü. Babası elinden her şeyini alıp onu kovmuştu. Adrastos durumu olduğu gibi anlatıp Krezüs’e sığındı. Krezüs ona acıdı, her imkanı tanıyıp sarayına aldı. Adrastos Krezüs’e minnet borçluydu.
Bu esnada Bursa havalisi (Misya) Lidya’ya bağlıdır. Misya Olimpos’unda (Uludağ) azman bir yaban domuzu türemiştir. Dağdan inip halkın ekinini silip süpürmektedir.
Halk bütün uğraşlarına rağmen bu domuzu yakalayamaz. Çünkü bu domuz iyice azmanlaşmış, adeta bir canavar olmuştur. Bir çok insanı öldürmüştür. Misya elçileri Sardes’e gelip domuzun öldürülmesi için devlet gücü isterler.
Krezüs ordu komutanı olan oğlunu vermeyeceğini, ancak silahlı askerler ve köpekler vereceğini bildirir. Atis bu konuşmalar üzerine gelmiştir. Babasına:
-Baba, benim en büyük iki işim av ve savaş. Bende ne eksiklik gördün de alıkoydun? Halk içine nasıl çıkarım? Nişanlımın yüzüne nasıl bakarım? Bırak beni, şu domuzu avlayayım, der.
Babası rüyasını ve endişelerini dile getirir. Atis:
-Baba beni demir kargı vuruyormuş. Bu bir rüya, domuzun eli mi var da bana kargı atacak? Der.
Krezüs istemeyerek izin verir. Adrastos’u çağırır, oğlunu koruması için bütün imkanları kullanmasını ister. Adrastos buna söz verir. Silahlı askerler av köpekleri ve iki prens Uludağ’a doğru yola çıkarlar.
Uludağ’da sürek avı yaparlar. Azman yaban domuzunu yerinden çıkarırlar. Herkes kısa kargılarını domuza savurmaktadır. Adrastos da kargı atmaktadır. Adrastos’un kargısı domuza değil de Atis’e saplanır. Atis Uludağ’da aldığı kargı yarası ile ölür.
Lidyalılar Atis’in ölüsünü ve Adrastos’u alıp Sardes’e gelirler. Adrastos kaza ile Atis’i vurduğunu, suçlu olduğunu itiraf edip idamını talep eder.
Krezüs bunca acısına rağmen Adrastos’u idam ettirmedi, bağışladı. Şöyle diyordu:
- Seni suçlamıyorum, Tanrı; iradesini daha önceden bana bildirmişti.
Krezüs oğlunu törelere göre gömdürdü, anıt mezar yaptırdı. Frigya prensi vicdanındaki iki cinayetin ağırlığını fazla taşıyamadı. Gece ortalık tenhalaşınca Atis’in mezarı üzerinde kendini vurdu ve öldü.
Bu olaydan iki yıl sonra Krezüs; Pers Kralı Kurus’a (Kyros) yenilerek esiri oldu. (Yıl M.Ö. 547) Kurus; Krezos’ü öldürmedi, ona iyi davrandı ve müşaviri yaptı. Krezüs 32 yıl daha yaşadı. Solon’u hep hatırladı ve takdir etti.Heradot’un efsanevi anlatımı böyle.
* * *
PERS KRALI KYRUS
Pers Kralı Kirus M.Ö. 546’daki savaşta Kral Karun’u yenip tutsak alır… Odunları yığdırır. Dünyanın en zengin adamını odunların üzerine oturtur.
Odunlar ateşlenmek üzereyken, Karun:
“Solooon! Ah Solon! Sen haklı çıktın!” diye haykırır.
Pers Kralı Kiros “Niye böyle bağırdın?” diye sorunca Karun, Solon’la arasında geçen konuşmayı anlatır ve “Gerçekten bir insanın sonunu görmeden onun mutlu olup olmadığı anlaşılamaz.” der.
Kiros, odunları yaktırmaz, onu tutsak olarak Persepolis’e götürür. Karun, ömür boyu bir köle olarak yaşar!
