Eski Uşak Araştırmaları Derneği Başkanı Ömer Aşçı, Türkiye’nin İlk Entomoloji Laboratuvarı Uşak’ta Kurulduğunu açıkladı. Konuyla ilgili bir araştırma yaptığını ve bunu kamuoyu ile paylaşmak istediğini belirten Ömer Aşçı, Türkiye’deki ilk haşere laboratuarının, ülkemizin ilk çok ortaklı anonim şirketi olan Nuri Şeker Uşak Şeker Fabrikası’nda oluşturulduğuna dikkat çekti. “Türkiye’nin İlk Entomoloji(Haşere) Laboratuvarı; Şeker Pancarı Islahı Çalışmaları kapsamında Cumhuriyetin ilk yıllarında 1932 yılında Uşak’ta kurulan “Deneme ve Haşere Laboratuvarı” ismi ile kurulmuştur.” diyen Ömer Aşçı, “Bu kurum çeşitli aşamalardan geçerek günümüzde Türkiye Şeker Fabrikaları Araştırma Enstitüsü ismini almıştır. 1932 yılında Uşak’ta kurulan “Deneme ve Haşere Laboratuvarı” Türkiye’de entomoloji ve zirai zooloji alanında öncü bir aşamadır. Entomoloji; “Böcek Bilimi” anlamına gelip zoolojinin bir alt dalıdır. Ve Türkiye’nin İlk Entomoloji Laboratuvarı’dır” ifadelerini kullandı
Konuyla ilgili tarihsel perspektife değinen Ömer Aşçı, “Türkiye’de araştırma faaliyetleri, 1932 yılında Almanya’dan getirtilen iki uzmanla bunların iki Türk asistanının Uşak’ta deneme ve haşere laboratuvarını kurmasıyla başlamıştır. Daha sonra bu laboratuvar 1935′ te Eskişehir’ e taşınmıştır. Bu arada araştırma ve uygulama alanlarında yurt dışında yetiştirilen elemanlarla takviye gören bu laboratuvar 1951 yılında “Zirai Araştırma Laboratuvarı” ve “Teknoloji Laboratuvarı” haline dönüştürülmüştür. Bu laboratuvar 1959 yılında Şeker Enstitüsü adı altında birleştirilerek araştırma ve ıslah faaliyetleri organizeli bir şekilde başlatılmıştır. Şeker Enstitüsü 1965 yılında Etimesğut’ a taşınarak araştırma faaliyetlerinin merkezi olarak görev yapmaktadır” ifadelerini kullandı.
Ömer Aşçı, “1932 yılında Uşak’ta kurulan “Deneme ve Haşere Laboratuvarının amacı; “Temel görevi, şeker sanayinin faaliyet alanına giren bitkilerin, başta pancar olmak üzere, yeterli ve kaliteli olarak üretilebilmesi için gerekli bilimsel araştırma, geliştirme, inceleme, teknik yardım ve eğitim çalışmalarını yapmak; pancardan şeker üretim tekniklerinin dünyadaki gelişimini takip etmek ve işletmelerimize uygulanmasını sağlamaktır.” dedi.
Aşçı, şöyle devam etti: “Şeker Enstitüsünün çekirdeğini oluşturan Türkiye’nin İlk Entomoloji Laboratuvarı “Deneme ve Haşere Laboratuvarı” adıyla Alman Ziraat Mühendisi M. Moeller ve Dr. P. Steiner ile Afif Gediz gibi değerli bilim adamları öncülüğünde Uşak’ta kurulmuştur. Ankara’da kurulan Büyük Millet Meclisi Hükumetinin 1923 yılında Lozan Antlaşmasını imzalamasıyla birlikte Anadolu’da yeni bir Türk Devletinin kurulduğu dünya tarafından da resmen kabul edilmiş oldu. Ülkenin yetişmiş insan gücü savaşlarda yok olmuş, Türkiye kalkınmak için yetişmiş insan gücüne ve her çeşit uzmana muhtaç hale gelmişti. I. Dünya Savaşının galip devletlerinden İngiltere ve yanı sıra Fransa; Türkiye’yi, Cumhuriyet’in ilk yıllarında dış politikada yalnızlaştırmaya çalıştı. Bu yalnızlaştırma politikası aynı zamanda Almanya içinde uygulanıyordu. Almanya ve Türkiye bu süreçte dış politikada birbiriyle iş birliği yapan iki ülke oldu. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye’de savaşların meydana getirdiği yetişmiş insan gücü eksikliğini büyük ölçüde Almanlar karşıladı. Başını Almanların çektiği yabancı uzmanlar ve bilim insanları bu dönemde Türkiye’de mühendislikten, sanayiye, tarımdan, hayvancılığa, vb. pek çok alanda danışmanlık sunarak ülkenin gelişimine katkı sundular. Türkiye’ de şeker pancarı tarımının 1925 yılında Uşak Kazasında başlamıştır. Kısa sürede peşi sıra açılan şeker fabrikaları sonrası pancar tarımının modern usullerle yapılma zorunluluğu ortaya çıkmıştır. 1929 yılında başlayan Dünya çapında ki ekonomik buhran sonrası Uşak Şeker Fabrikasının yönetimi 6 Ağustos 1931 tarihinde devletleştirilmiştir. 1929-1930 döneminde ülke içinde şeker fiyatlarında artışlar ve şeker piyasasına ilişkin çeşitli sorunların varlığı, hükumetin 1933 yılında “Şeker Sanayi Hakkında” bir rapor hazırlamaya yöneltmiştir. Hazırlanan raporlar doğrultusunda harekete geçen hükumet, şeker üretiminin özel sektöre bırakılmayacak kadar önemli ve stratejik bir ürün olarak görmüş ve 1930’ lu yıllardan itibaren şeker fabrikaları ve şeker ithalatı üzerinde etkin bir devlet kontrolü sağlanmıştır. Mısır asıllı Belçikalı Meslek Mektepleri Mütehassısı Prof. Dr. Omar Buyse, 1927 yılında yaptığı araştırma gezisi kapsamında Kütahya Vilayeti Uşak Kazasını da incelemiş ve Şeker Sanayi Okulu kurulmasını tavsiye etmişti. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte pancar eken çiftçi sayısı 1927 yılında 6.664 kişi iken, 1935 yılına kadar artış görülerek 56.425 kişiye yükselmiştir. Uşak Şeker Fabrikasının alım yaptığı bölgede 1932 yılında 55 bin dönüm pancar ekimi 12 bin çiftçi ailesi tarafından yapılarak 72 bin ton pancar işlenerek 10 bin ton şeker imal edilmiştir.”
